Τα Άτομα με Αναπηρία (ή ΑμεΑ, όπως θα τα αναφέρουμε στο εξής) αποτελούν ένα αναπόσπαστο κομμάτι των κοινωνιών το οποίο όμως αντιμετώπισε και αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα προς την πλήρη ένταξή του στο σύνολο. Πολλοί ήταν αυτοί που αμφισβήτησαν την αξία τους και την παραγωγικότητά τους, ενώ δεν ήταν λίγοι αυτοί που «απέστρεψαν την κεφαλή» μπροστά στο «δυσάρεστο θέαμα». Η Ιστορία βρίθει παραδειγμάτων απαξίωσης των ΑμεΑ, τα οποία μόνο κατά το τελευταίο μισό του 20ου αιώνα αρχίζουν να εκπαιδεύονται σωστά και να εντάσσονται σιγά-σιγά στο κοινωνικό σύνολο.
Στην αρχαιότητα, ο φιλόσοφος Αριστοτέλης έκανε λόγο για τις υποχρεώσεις μιας κοινωνίας έναντι ενός ΑμεΑ, την ίδια εποχή που η σπαρτιατική κοινωνία καταδίκαζε σε ρίψη στον Καιάδα τα αγόρια με σωματική αναπηρία, προφυλάσσοντας όμως τα αγόρια με νοητική υστέρηση: εξίσου ακατάλληλα για μάχη, γίνονταν χοιροβοσκοί. Ο ρήτορας Δημοσθένης προσπαθούσε να αυτοθεραπεύσει τις γλωσσικές του διαταραχές βάζοντας βότσαλά στο στόμα του και προσπαθώντας να αρθρώσει σωστά λέξεις με δυνατή φωνή έναντι στη θάλασσα, τον «βοώντα λαό».
Η αρχαία Ρώμη, ιδίως η αυτοκρατορική, επεφύλαξε άσχημη μοίρα σε πολλά ΑμεΑ, κυρίως αγόρια. Από τα σκλαβοπάζαρα αγοράζονταν από πλούσιους επίδοξους συμποσιάρχες προκειμένου να εκφραστεί πάνω τους η χλεύη και ο σεξουαλικός σαδισμός, με βέβαιο αποτέλεσμα το θάνατο μετά τη «διασκέδαση». Δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε βεβαίως τη λατρεία του αναπήρου Ηφαίστου στο συμβολιστικό Δωδεκάθεο.
Στα χρόνια του Μεσαίωνα και της Ιεράς Εξέτασης η θρησκοληψία επέβαλλε ότι η σωματική και η διανοητική αναπηρία ήταν «τιμωρία Θεού» και γι’ αυτό το λόγο τα ΑμεΑ εξέπεσαν σε πλήρη ανυποληψία μέχρι τα όρια της καταδίωξης: ο πάπας Ιννοκέντιος Ζ΄ διέταξε τη ρίψη στην πυρά 15.000 ΑμεΑ. Ταυτόχρονα, στο Βυζάντιο λάμβαναν χώρα οι πρώτες προσπάθειες για μέριμνα αυτών των ατόμων οι οποίες κινούντο στα πλαίσια της αρωγής και όχι της εκπαίδευσης.
Ο ευρωπαϊκός Διαφωτισμός και η Γαλλική Επανάσταση θα φέρουν κηρύγματα ισότητας και μαζί τις πρώτες προσπάθειες για εκπαίδευση και αγωγή των ΑμεΑ. Στα τέλη του 17ου αιώνα, στην Αβινιόν της Γαλλίας θα λειτουργήσει νοσοκομείο για κωφά παιδιά υπό τη διεύθυνση του Ζαν Ιτάρ. Εκεί θα διαδραματιστεί η περίφημη "περιπέτεια του Βικτόρ, του παιδιού-λύκου", η τελική φυγή του οποίου συγκλόνισε τη γαλλική κοινωνία για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το ημερολόγιο που κρατούσε ο Ιτάρ όσο ασχολιόταν με τον Βικτόρ αποτελεί και το πρώτο βιβλίο ειδικής αγωγής που περιέχει στόχους, μεθοδολογία και αξιολόγηση διαδικασιών.
Ο 20ος αιώνας θα σημαδευτεί από δύο αιματηρότατους πολέμους και πληθώρα κινημάτων. Στα πλαίσια της ανόδου των Γερμανών Εθνικοσοσιαλιστών, αξίζει να παρατηρήσουμε ότι το 1933 είχαν καταγραφεί 56.000 ΑμεΑ. στη Γερμανία ενώ το 1934 (εν πλήρει εξελίξει της χιτλερικής ανόδου) κανένα καταγεγραμμένο. Στο ίδιο θέατρο επιχειρήσεων, τη Γερμανία, βρέθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του '90 (στην πρώην Λ.Δ.Γ.) ΑμεΑ. χωρίς ονοματεπώνυμο για τα οποία εκφράστηκαν φόβοι ότι χρησιμοποιούνταν ως πειραματόζωα σε φαρμακοβιομηχανίες. Στα τέλη της δεκαετίας του '90 πλήθυναν οι φωνές στις Η.Π.Α. για παύση χρηματοδότησης της εκπαίδευσης των ΑμεΑ. ως αναποτελεσματικής, προκειμένου αυτά τα χρήματα να διοχετευτούν στην εκπαίδευση χιμπατζήδων ναρκαλιευτών. Το επίσημο κράτος ζήτησε πριν από λίγο καιρό δημοσίως συγγνώμη από τη Δημοκρατία της Γουατεμάλα, στην οποία ιατροφαρμακευτικές ερευνητικές αποστολές εκτελούσαν πειράματα σε ΑμεΑ.: από το ένα χέρι τους εμβολίαζαν με το μικρόβιο της σύφιλης και ταυτόχρονα από το άλλο με αυτό της πενικιλίνης.
Στην Ελλάδα, η ιστορία της Ειδικής Εκπαίδευσης ξεκινά στην αυγή του 20ου αιώνα και χωρίζεται σε τρείς περιόδους: την περίοδο 1905-1950 η οποία χαρακτηρίζεται από την έξαρση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, την περίοδο 1950-1974 όπου ιδιωτική και δημόσια πρωτοβουλία συνυπάρχουν σε συνδυασμό με την επιστημονική πλαισιοποίηση της Ειδικής Εκπαίδευσης και, τέλος, στην περίοδο από το 1974 ως σήμερα όπου το επίσημο κράτος λαμβάνει περισσότερες και μεγαλύτερες πρωτοβουλίες.
Η αρχαία Ρώμη, ιδίως η αυτοκρατορική, επεφύλαξε άσχημη μοίρα σε πολλά ΑμεΑ, κυρίως αγόρια. Από τα σκλαβοπάζαρα αγοράζονταν από πλούσιους επίδοξους συμποσιάρχες προκειμένου να εκφραστεί πάνω τους η χλεύη και ο σεξουαλικός σαδισμός, με βέβαιο αποτέλεσμα το θάνατο μετά τη «διασκέδαση». Δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε βεβαίως τη λατρεία του αναπήρου Ηφαίστου στο συμβολιστικό Δωδεκάθεο.
Στα χρόνια του Μεσαίωνα και της Ιεράς Εξέτασης η θρησκοληψία επέβαλλε ότι η σωματική και η διανοητική αναπηρία ήταν «τιμωρία Θεού» και γι’ αυτό το λόγο τα ΑμεΑ εξέπεσαν σε πλήρη ανυποληψία μέχρι τα όρια της καταδίωξης: ο πάπας Ιννοκέντιος Ζ΄ διέταξε τη ρίψη στην πυρά 15.000 ΑμεΑ. Ταυτόχρονα, στο Βυζάντιο λάμβαναν χώρα οι πρώτες προσπάθειες για μέριμνα αυτών των ατόμων οι οποίες κινούντο στα πλαίσια της αρωγής και όχι της εκπαίδευσης.
Ο ευρωπαϊκός Διαφωτισμός και η Γαλλική Επανάσταση θα φέρουν κηρύγματα ισότητας και μαζί τις πρώτες προσπάθειες για εκπαίδευση και αγωγή των ΑμεΑ. Στα τέλη του 17ου αιώνα, στην Αβινιόν της Γαλλίας θα λειτουργήσει νοσοκομείο για κωφά παιδιά υπό τη διεύθυνση του Ζαν Ιτάρ. Εκεί θα διαδραματιστεί η περίφημη "περιπέτεια του Βικτόρ, του παιδιού-λύκου", η τελική φυγή του οποίου συγκλόνισε τη γαλλική κοινωνία για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το ημερολόγιο που κρατούσε ο Ιτάρ όσο ασχολιόταν με τον Βικτόρ αποτελεί και το πρώτο βιβλίο ειδικής αγωγής που περιέχει στόχους, μεθοδολογία και αξιολόγηση διαδικασιών.
Ο 20ος αιώνας θα σημαδευτεί από δύο αιματηρότατους πολέμους και πληθώρα κινημάτων. Στα πλαίσια της ανόδου των Γερμανών Εθνικοσοσιαλιστών, αξίζει να παρατηρήσουμε ότι το 1933 είχαν καταγραφεί 56.000 ΑμεΑ. στη Γερμανία ενώ το 1934 (εν πλήρει εξελίξει της χιτλερικής ανόδου) κανένα καταγεγραμμένο. Στο ίδιο θέατρο επιχειρήσεων, τη Γερμανία, βρέθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του '90 (στην πρώην Λ.Δ.Γ.) ΑμεΑ. χωρίς ονοματεπώνυμο για τα οποία εκφράστηκαν φόβοι ότι χρησιμοποιούνταν ως πειραματόζωα σε φαρμακοβιομηχανίες. Στα τέλη της δεκαετίας του '90 πλήθυναν οι φωνές στις Η.Π.Α. για παύση χρηματοδότησης της εκπαίδευσης των ΑμεΑ. ως αναποτελεσματικής, προκειμένου αυτά τα χρήματα να διοχετευτούν στην εκπαίδευση χιμπατζήδων ναρκαλιευτών. Το επίσημο κράτος ζήτησε πριν από λίγο καιρό δημοσίως συγγνώμη από τη Δημοκρατία της Γουατεμάλα, στην οποία ιατροφαρμακευτικές ερευνητικές αποστολές εκτελούσαν πειράματα σε ΑμεΑ.: από το ένα χέρι τους εμβολίαζαν με το μικρόβιο της σύφιλης και ταυτόχρονα από το άλλο με αυτό της πενικιλίνης.
Στην Ελλάδα, η ιστορία της Ειδικής Εκπαίδευσης ξεκινά στην αυγή του 20ου αιώνα και χωρίζεται σε τρείς περιόδους: την περίοδο 1905-1950 η οποία χαρακτηρίζεται από την έξαρση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, την περίοδο 1950-1974 όπου ιδιωτική και δημόσια πρωτοβουλία συνυπάρχουν σε συνδυασμό με την επιστημονική πλαισιοποίηση της Ειδικής Εκπαίδευσης και, τέλος, στην περίοδο από το 1974 ως σήμερα όπου το επίσημο κράτος λαμβάνει περισσότερες και μεγαλύτερες πρωτοβουλίες.
ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΠΡΩΤΗ
Πρώτο μισό του 20ου αιώνα
Η πρώτη περίοδος χαρακτηρίζεται από μια χιονοστιβάδα των εξελίξεων σε όλους τους τομείς: Βαλκανικοί Πόλεμοι, Διχασμός, είσοδος της χώρας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, Μικρασιατική Τραγωδία και Προσφυγικό Ζήτημα, συνεχείς πολιτειακές μεταβολές, οικονομική κρίση, Μεταξική Δικτατορία, Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, Τριπλή Κατοχή και Εμφύλια Διαμάχη. Η χώρα διπλασιάζει τα εδάφη της και μέσα από διαρκείς εναλλαγές του λαϊκού αισθήματος βιώνει την ολοκληρωτική καταστροφή των υποδομών της και μια τρομακτική δημογραφική ανακατανομή.
Η ειδική εκπαίδευση επαφίεται στην ανάπτυξη της ιδιωτικής πρωτοβουλίας ενώ το επίσημο κράτος δεν ενεργοποιείται ιδιαίτερα: τα νομοσχέδια Τσιριμώκου (1913) και οι νόμοι του 1929 ελάχιστα προβλέπουν για την εκπαίδευση και την ένταξη των ΑμεΑ. Σε διεθνές επιστημονικό επίπεδο, το πρώτο μισό του 20ου αιώνα έχει να επιδείξει την διατύπωση θεωριών μάθησης από τους Pavlov, Thorndike, Watson, Guthrie, Skinner, Kohler και Tolman.
1900-1909: Στην Αθήνα του 1905 ιδρύεται το σωματείο «Οίκος Τυφλών». Την πρωτοβουλία έχουν λάβει ο Δημήτριος Βικέλας και ο Γεώργιος Δροσίνης ενώ τη διεύθυνση αναλαμβάνει η Ειρήνη Λασκαρίδου[1], η οποία είχε σταλεί στην Ευρώπη για να σπουδάσει σχετικά με την εκπαίδευση των τυφλών. Με την επιστροφή της στην Ελλάδα ιδρύεται στην Καλλιθέα διετές νηπιαγωγείο και η πρώτη «Σχολή Τυφλών» η οποία διαθέτει εργαστήρια υφαντικής-πλεκτικής καθώς και οικοτροφείο. Η Λασκαρίδου εφαρμόζει για πρώτη φορά το σύστημα Μπράιγ ενώ στη Σχολή καθιερώνεται με επιτυχία η φροβελιανή μέθοδος[2]. Αξίζει να σημειωθεί ότι «Οίκος» κατά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του στεγάζεται στο σπίτι της Λασκαρίδου και διαχρονικά αναπτύσσει τέτοια δράση, ώστε το 1946 τον επισκέπτεται η Έλεν Κέλλερ. Παράλληλα με αυτόν ιδρύεται ο φιλανθρωπικός «Οίκος Κωφαλάλων Χαραλάμπους και Ελένης Σπηλιοπούλου», ο οποίος όμως δεν θα λειτουργήσει μέχρι το 1937[3].
1910-1919: Το εκπαιδευτικό νομοσχέδιο του 1913 καθιστά τη δημοτική εκπαίδευση εξάχρονη και υποχρεωτική ενώ ως αμέσως επόμενη βαθμίδα καθιερώνεται το εξατάξιο γυμνάσιο ή το αστικό σχολείο. Στα μεταρρυθμιστικά της εκπαίδευσης νομοσχέδια που κατατίθενται από τον Ι. Τσιριμώκο[4] γίνεται λόγος για «πνευματικώς ή ηθικώς υπολειπόμενους μαθητάς» και για «βραδύτερον αναπτυσσομένους», θεσπίζοντας ίδρυση ιδιαίτερων τάξεων και προκρίνοντας την προσαρμογή των εκπαιδευτικών μεθόδων στις μαθητικές ανάγκες[5].
Ιδιαίτερη κινητικότητα παρατηρείται στην εκπαίδευση παιδιών με αντικοινωνική συμπεριφορά. Οι συνεχείς πόλεμοι, η εσωτερική μετανάστευση, τα πρώτα μικρά προσφυγικά κύματα και η συνεπαγόμενη ένδεια οδηγούν σε έξαρση της εγκληματικότητας, η οποία παρουσιάζει πλέον μεγάλα ποσοστά στις μικρές ηλικιακές ομάδες. Οι στατιστικές καταδεικνύουν ότι το 1917 υπήρξαν 9.726 καταδικασθέντες έναντι 5.282 το 1911[6]. Με βάση τα παραπάνω ιδρύεται το 1917 στην Αθήνα το «Εμπειρίκειον Αναμορφωτικόν Κατάστημα Στοιχειώδους και Επαγγελματικής Εκπαιδεύσεως Θηλέων Αθηνών» με σκοπό τη γενική και επαγγελματική μόρφωση των «παραπτωματικών» κοριτσιών. Δέχεται ετησίως 180 κορίτσια συλληφθέντα ως «επιδιδόμενα εις αλητείαν, επαιτείαν ή πορνείαν»[7]. Για τα αγόρια υπάρχει το «Αναμορφωτικόν Κατάστημα Αρρένων Αθηνών» που ιδρύεται το 1918, το «Αναμορφωτικόν Κατάστημα Στοιχειώδους Εκπαιδεύσεως Αρρένων Κορυδαλλού», το «Αναμορφωτικόν Κατάστημα Επαγγελματικής Εκπαιδεύσεως Αρρένων Κορυδαλλού» ενώ αντίστοιχο ίδρυμα λειτουργεί στη Σύρο.
1920-1929: Το 1920 ιδρύεται στη Βουλιαγμένη το «Ειδικόν Δημοτικόν Σχολείον» του εκεί Εκκλησιαστικού Ομίλου το οποίο λειτουργεί με το πρόγραμμα των κανονικών σχολείων. Το ίδιο πρόγραμμα ακολουθεί και το σχολείο της «Εθνικής Στέγης» στη Νέα Σμύρνη. Εν μέσω οικονομικής κρίσης ιδρύεται το πρώτο σχολείο για κωφούς στην Αθήνα (1923) υπό τη φροντίδα της οργάνωσης «Near East Relief”[8]. Η έδρα του σχολείου θα μεταφερθεί έπειτα από λίγο στη Σύρο και θα κλείσει πριν συμπληρώσει δεκαετία ύπαρξης (1932). Την ίδια περίπου τύχη θα έχει και το σχολείο του «Εθνικού Οίκου Κωφαλάλων» που θα λειτουργήσει παράλληλα στην Αθήνα και θα κλείσει το 1938. Το ίδρυμα αυτό ακολούθησε το πρόγραμμα του κανονικού δημοτικού σχολείου και παράλληλα προέβλεπε μαθήματα χειλεανάγνωσης και πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης.
Το 1924 ιδρύεται από ιδιωτική πρωτοβουλία ο «Σύλλογος Προστασίας Κρατουμένων Γυναικών και Ανηλίκων» που θα μετονομαστεί σε «Εταιρεία Προστασίας Ανηλίκων» και αποβλέπει στην προστασία των αποφυλακισμένων παιδιών φροντίζοντας για την ομαλή επανένταξη τους στο κοινωνικό σύνολο, υποβάλλοντας μάλιστα σχετικό προσχέδιο νόμου που ζητά την ίδρυση παιδικών δικαστηρίων. Σχεδόν μαζί με την «Εταιρεία Προστασίας Ανηλίκων» θα λειτουργήσει στην Αθήνα η «Γενική Εταιρεία προς Προστασίαν της Παιδικής και της Εφηβικής Ηλικίας» ως παράρτημα της Διεθνούς Ενώσεως Παιδιού με σκοπό την άσκηση πίεσης προς το Κράτος για τη νομοθετική μεταρρύθμιση σχετικά με το παιδί. Με διάταγμα του 1925 ιδρύεται η «Αγροτική Φυλακή Ανηλίκων Κασσαβετείας» στη Μαγνησία στο σχολείο της οποίας διδάσκονταν –πλην του κανονικού προγράμματος- μαθήματα σχετικά με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Τέλος, στο νόμο του 1929 περί εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης προβλέπεται κατάρτιση ειδικών τάξεων ή και σχολείων για παιδιά «πνευματικώς ανώμαλα», ενώ γίνεται επιτρεπτή η χωρίς εξετάσεις είσοδος των αποφοίτων του δημοτικού σχολείου στις επαγγελματικές σχολές[9].
1930-1939: Το 1931, με το νόμο 5098 ιδρύονται Δικαστήρια Ανηλίκων. Στα πλαίσια του σωφρονισμού προβλέπονται τρεις κατηγορίες μέτρων: αναμορφωτικά (κοινοβιακό σύστημα αγωγής σε κρατικά αναμορφωτικά καταστήματα), θεραπευτικά (σε δημόσια ψυχιατρικά ιδρύματα) και σωφρονιστικά (περιοριστικά) μέτρα. Σε επιστημονικότερα επίπεδα φιλοδοξεί να θέσει το θέμα των προβλημάτων των μαθητών το «Κέντρον Μαθητικής Αντιλήψεως Αθηνών» (1934) που θα εκδώσει μάλιστα και περιοδικό. Το 1936 παίρνει σάρκα και οστά το «Εθνικόν Ίδρυμα Προστασίας Κωφαλάλων Χαραλάμπους και Ελένης Σπηλιοπούλου». Με δαπάνη των ευεργετών οικοδομείται διδακτήριο στους Αμπελόκηπους. Αποτελεί την ουσιαστικότερη προσπάθεια της εποχής για προς την κατεύθυνση της εκπαίδευσης κωφών. Την ίδια χρονιά ξεκινά τη λειτουργία της η ΕΛ.Ε.Π.Α.Α.Π. («Ελληνική Εταιρεία Προστασίας και Αποκατάστασης Αναπήρων Παίδων»"), με τη φροντίδα της “Near East” και των Ροταριανών. Η ΕΛ.Ε.Π.Α.Α.Π. οργανώνει φυσικοθεραπευτικό κέντρο και διαγνωστική κλινική ενώ λειτουργεί παράλληλα «Ειδικόν Σχολείον Ανάπηρων Παίδων». Μέσα σε όλα αυτά (1937) συγκροτούνται δύο οργανώσεις για την προστασία των τυφλών ατόμων: ο «Πανελλήνιος Σύνδεσμος Τυφλών» και ο «Σύλλογος Φίλων Τυφλών». Δε θα πρέπει να λησμονηθεί επίσης ότι το 1937 αρχίζει να λειτουργεί και το «Δημοτικόν Σχολείον» του Ασκληπιείου Βούλας. Το 1939 ιδρύεται στη Φιλοθέη της Αθήνας η «Σχολή Τυφλών Κοριτσιών» από το Σύλλογο «Φίλοι των Τυφλών» και στη Θεσσαλονίκη η σχολή «Ήλιος» με ίδιο προσανατολισμό.
Το σημαντικότερο γεγονός της δεκαετίας αποτελεί η ίδρυση του Π.Ε.Σ.Α. («Πρότυπον Ειδικόν Σχολείον Αθηνών»)[10], στην καρδιά της μεταξικής δικτατορίας (1937, Α.Ν. 453). Ψυχή του είναι η Ρόζα Ιμβριώτη[11], η οποία εφαρμόζει πρωτοποριακές μεθόδους διδασκαλίας με κυρίαρχη την Ενιαία Συγκεντρωτική Διδασκαλία[12] προσαρμοσμένη στις ανάγκες του Ειδικού Σχολείου. Πέρα από τη διδασκαλία και τη διεύθυνση του σχολείου, η Ιμβριώτη καταθέτει συγκεκριμένες προτάσεις για εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Προτείνει τη μετεκπαίδευση δασκάλων στο εξωτερικό έτσι ώστε να αποκτήσουν εξειδίκευση στην ειδική αγωγή και στη λογοθεραπεία. Μέσα στις προτάσεις της συμπεριλαμβάνονται ακόμη η εξειδίκευση των γυμναστών στη θεραπευτική γυμναστική και των ψυχιάτρων στη θεραπευτική αγωγή. Εκτός από τα θέματα μετεκπαίδευσης και επιμόρφωσης, η Ιμβριώτη καταδεικνύει την αναγκαιότητα ίδρυσης ειδικών σχολείων και συμβουλευτικών σταθμών στην επαρχία ενώ θεωρεί ότι η ανώτατη παιδαγωγική εκπαίδευση θα πρέπει να περιλαμβάνει τη θεραπευτική αγωγή ως βασικό στοιχείο του προγράμματος σπουδών. Οι προτάσεις αυτές θα πέσουν στο κενό ενώ η ίδια η Ιμβριώτη, θύμα του εμφυλίου και της πολιτικής όξυνσης, θα βιώσει την εξορία.
1940-1949: Στο μεταίχμιο της Απελευθέρωσης και του Εμφυλίου, απόντος του Κράτους, το 1946 ιδιώτες ιδρύουν το «Φάρο Τυφλών» στην Καλλιθέα και την «Αγροτική και Τεχνική Σχολή Τυφλών» στο Περιστέρι, ιδρύματα τα οποία αναπτύσσουν πολύπλευρη δράση. Την ίδια χρονιά η Ελ.Ε.Π.Α.Α.Π. οργανώνει τη «Στέγη του Ανάπηρου Παιδιού», η οποία το 1948 θα σταματήσει να λειτουργεί λόγω της απεμπλοκής της «Near East». Το 1948 η Οργάνωση προστασίας Τυφλών Βορείου Ελλάδος θα ιδρύσει τη Σχολή Τυφλών «Ήλιος» στη Θεσσαλονίκη[13].
----------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------
[1] Η Λασκαρίδου ήταν κόρη του Λάσκαρη Λασκαρίδη, τραπεζούντιου εμπόρου με καταγωγή από τους Λασκαρίδες του Βυζαντίου και της Αικατερίνης Χρηστομάνου, δραστήριας δασκάλας του 19ου αιώνα.
Βλ. και Λογοθέτη, 2008, σελ.29
2 Μέθοδος του Γερμανού εκπαιδευτικού και παιδαγωγού Φρίντριχ Βίλχελμ Άουγκουστ Φρέμπελ (1782 - 1852). Η παιδαγωγική που εφάρμοσε είχε ως σκοπό να φέρει τους μαθητές σε επαφή με τη φύση και μέσω του παιχνιδιού να τους βοηθήσει να εκφράσουν τον εαυτό τους σε μια δράση κοινωνική. Το 1840 δημιούργησε το "Γενικό κήπο της γερμανικής νεολαίας" για παιδιά της προσχολικής ηλικίας. Με βάση τις δημοκρατικές και φιλελεύθερες παιδαγωγικές αντιλήψεις του Φρέμπελ ιδρύθηκαν πολλοί παιδικοί κήποι και σχολεία, τα οποία μέσα στο γενικό αντιδραστικό κλίμα που επικράτησε στη Γερμανία μετά τα πολιτικά γεγονότα 1848 - 49 απαγορεύτηκαν.
[3] Σούλης, 2002, σελ. 277-278
[4] Τα Νομοσχέδια Τσιριμώκου ήταν σειρά νομοσχεδίων που κατατέθηκαν το 1913 από τον τότε Υπουργό Παιδείας Ιωάννη Τσιριμώκο. Αφορούσαν στην μεταρρύθμιση της ελληνικής εκπαίδευσης και ήταν επεξεργασμένα από το Δημήτρη Γληνό.Τα βασικότερα σημεία των νομοσχεδίων πρόβλεπαν τα εξής: τα έτη υποχρεωτικής εκπαίδευσης θα αυξάνονταν σε έξι, το Ελληνικό Σχολείο θα καταργούταν και στη θέση του θα καθιερωνόταν το τριετές Αστικό Σχολείο, το Γυμνάσιο θα γινόταν εξαετές και θα χωριζόταν σε δυο κύκλους, θα καταργούταν η διδασκαλία των Αρχαίων ελληνικών στο Δημοτικό Σχολείο και το Αστικό Σχολείο. Στη θέση τους θα διδασκόταν η καθαρεύουσα, θα δημιουργούταν δίκτυο τεχνικοεπαγγελματικής εκπαίδευσης. Ακόμα λαμβανόταν μέριμνα για ανέγερση σχολικών κτιρίων, για την πληρέστερη επιστημονική και παιδαγωγική κατάρτιση των διδασκόντων, ειδική μέριμνα για την εκπαίδευση των γυναικών και την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού. Τα νομοσχέδια αυτά δεν ψηφίστηκαν, συναντώντας αντίδραση κυρίως για τη μείωση της διάρκειας του Γυμνάσιου και την κατάργηση της διδασκαλίας των Αρχαίων. Η μεταρρύθμιση «μπήκε στο χρονοντούλαπο» όπως είπε ο Δ. Γληνός, μέχρι την επόμενη προσπάθεια των Φιλελεύθερων το 1917.
[5] Στασινός, 2001, σελ.102
[6] Στασινός, 2001, σελ.91
[7] Στασινός, 2001, σελ.79
[8] To κοινωφελές ίδρυμα Εγγύς Ανατολής (Near East Foundation - NEF) ιδρύθηκε στη Νέα Υόρκη το 1915 ως "Περίθαλψη Εγγύς Ανατολής" (Near East Relief) και λειτουργεί μέχρι σήμερα. Σκοπός του αρχικά ήταν να διασώσει τα θύματα της Αρμενικής Γενοκτονίας και των εκτοπισμών του 1915. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και την ανταλλαγή πληθυσμών της Συνθήκης της Λοζάννης, το Ίδρυμα δραστηριοποιήθηκε και στην Ελλάδα, με στόχο την παροχή κάθε είδους βοήθειας στους Μικρασιάτες πρόσφυγες.
[9] Η μεταρρύθμιση αυτή προσέκρουσε αργότερα στις δικτατορίες Κονδύλη και Μεταξά και δεν εφαρμόστηκε.
[10] Στασινός, 2001, σελ. 104-124 και Σούλης, 2002, σελ. 278
[11] Η Ρόζα Ιμβριώτη (1898-1977) γεννήθηκε στην Αθήνα. Αποφοίτησε από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και συνέχισε τις σπουδές της στη Γερμανία και τη Γαλλία. Παντρεύτηκε το φιλόσοφο Γιάννη Ιμβριώτη. Συνεργάτιδα του Αλέξανδρου Δελμούζου στη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία, κατηγορήθηκε για υλιστική διδασκαλία της ιστορίας που αποτέλεσε μια από τις αφορμές του ξεσπάσματος των Μαρασλειακών (1924). Ενταγμένη στο χώρο της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ), η Ιμβριώτη υπήρξε η πρώτη Ελληνίδα εκπαιδευτικός που έφτασε ως το βαθμό του γυμνασιάρχη (1934). Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση και στη σύνταξη του εκπαιδευτικού προγράμματος της ΠΕΕΑ, ενώ κατά τη διάρκεια του εμφυλίου ο ΕΛΑΣ της ανέθεσε τη διεύθυνση του Παιδαγωγικού Φροντιστηρίου της Τύρνας, στα πλαίσια της λειτουργίας του οποίου συνεργάστηκε και στη συγγραφή του σχολικού αναγνωστικού Τ' Αετόπουλα. Από το 1948 και για τρία χρόνια έζησε εξόριστη για πολιτικούς λόγους. Το 1967 έγινε μέλος του ΚΚΕ. Δημοσίευσε παιδαγωγικές μελέτες και δοκίμια και συνεργάστηκε με έντυπα όπως η Παιδεία του Ε. Π. Παπανούτσου και η Αναγέννηση του Δημήτρη Γληνού. Πέθανε στην Αθήνα.
[12] Η διδακτική μέθοδος της Ενιαίας Συγκεντρωτικής Διδασκαλίας συνδέεται με τις παιδαγωγικές αντιλήψεις σπουδαίων παιδαγωγών του 20ου αι. όπως των Bruner, Piaget, Brown. Οι υποστηρικτές της μεθόδου θεωρούν ότι ο παραδοσιακός τρόπος προσφοράς του γνωστικού αγαθού ξεχωριστά και απομονωμένα κατά κλάδους δυσκολεύει τους μαθητές να κατανοήσουν και να ανακαλύψουν τις βαθύτερες σχέσεις που συνδέουν τα «διαφορετικά» πεδία γνώσης, εξαιτίας του κατακερματισμού της ύλης. Με τη μέθοδο αυτή επιδιώκεται η οικοδόμηση γνώσεων, οι οποίες συνδυάζουν τη θεωρία με την πράξη και τη σύνδεση με τα θέματα της καθημερινής ζωής. Επιδιώκεται να αποτελέσουν μια ενότητα πλευρές ενός θέματος, που στο παραδοσιακό πρόγραμμα διδάσκονται αποκομμένες μέσω διαφορετικών επιμέρους θεμάτων. Πιστεύεται ότι η συνένωση μαθημάτων διαφορετικών επιστημονικών κλάδων, τα οποία στην παραδοσιακή πρακτική διδάσκονται ξεχωριστά το ένα από το άλλο, βοηθά τα παιδιά να κατανοήσουν τον κόσμο γύρω τους, να τον κρίνουν στις πραγματικές του διαστάσεις και να τον αλλάξουν. Αυτές οι αντιλήψεις για τη διδασκαλία δημιουργούν τις προϋποθέσεις για έναν ερευνητικό προσανατολισμό στη μάθηση. Ως μέθοδος καλλιεργεί την αυτενέργεια και υποκινεί τις ανακαλυπτικές διεργασίες στο μαθητή και τελικά οδηγεί στη μάθηση όχι μέσω της απομνημόνευσης, αλλά μέσω «σχεδίων εργασίας», που προβάλλουν την πολύμορφη όψη της ζωής. Έτσι ο μαθητής, πέρα από τις συγκεκριμένες γνώσεις που αποκομίζει, διαμορφώνει εννοιολογικά εργαλεία και διδάσκεται τρόπους «να σκέπτεται και να μαθαίνει».
συνεχίζεται...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου